'Never waste a good crisis' zullen ze wel bij het ministerie van VWS denken: Nu definitief duidelijk is dat de rekening voor de in Petten gewenste Pallas-kernreactor toch niet kan worden doorgeschoven naar het Europese Coronaherstelfonds, is men op zoek naar een andere manier om de miljardeninvestering te verantwoorden. Eerder was een "sluitende businesscase" het argument voor de kernreactor. Maar sinds private investeerders vorig jaar het project de rug toekeerden, moet het uit een ander vaatje. En dat is nu dat "patiënten niet afhankelijk laten zijn van landen zoals Rusland". Daarbij gaat VWS echter volkomen voorbij aan de constatering dat met een nieuwe kernreactor patiënten net zo afhankelijk blijven van 'landen zoals Rusland'. Zo is Rusland wereldwijd de enige producent van de grondstof van Lutetium, een in Petten als veelbelovend gezien medisch isotoop. Ook de kernbrandstof van Petten komt uit Rusland en, remember Trump, de VS.
Maandag heeft het kabinet een lijst met maatregelen gepubliceerd die met het Corona-fonds uit Brussel gefinancierd kunnen worden. En: Pallas staat daar dus niet op. Waar de kernreactor eerst nog voor een miljard op Hoekstra's lijstje met mogelijke ‘additionele investeringen’ uit het Europese conronaherstelfonds stond, is minister Kuypers nu tot de conclusie (p.22) gekomen dat in de formatie echt is afgesproken dat Pallas voor dat RRF-geld niet in aanmerking komt.
Dit puzzelstukje valt dus weg, maar het kabinet zou toch dit kwartaal met een beslissing voor staatssteun voor Pallas komen? De contouren van die beslissing tekenen zich nu af:
Op Europees niveau is in toenemende mate aandacht voor de toekomstige productie van medische isotopen, mede in het licht van de huidige geopolitieke spanningen en de discussie over strategische autonomie. Een belangrijke conclusie uit een recente Europese studie over medische isotopen is dat de EU afhankelijk zal worden van landen buiten Europa indien de verouderde productiecapaciteit niet bijtijds wordt vervangen. Gelet op de beperkte productiecapaciteit buiten Europa en ongewenste afhankelijkheden van landen zoals Rusland, is dit geen wenselijk scenario voor de patiënt. Europese zelfvoorzienendheid kan volgens de Europese experts worden geborgd indien wordt geïnvesteerd in een mix van technologieën die adequaat en flexibel kunnen inspelen op de toekomstige groeiende behoefte aan medische isotopen.
De minister verwijst hier naar het rapport van NucAdvisor, uit januari, wat is gepubliceerd in het kader van de 'strategische agenda voor medische isotopen van de Europese Commissie' (SAMIRA).
Over die stelling, het afhankelijk zijn van landen buiten Europa, is van alles te zeggen. Sowieso dat Pallas op zijn vroegst pas vanaf 2030 operationeel zou kunnen zijn, dus hoe gaat dat Europa nu helpen? Principiëler is dat we het bij medische isotopen hebben over medicijnen, en niet over, bijvoorbeeld, Russisch aardgas of ultracentrifuges. De wereldorde moet echt nog wel heel erg verder verslechteren willen landen elkaar medicatie ontzeggen. Maar goed, stel dat Russische farmaceuten in 2030 echt zo evil zijn: Met het bouwen van Pallas wordt Nederland, en Europa, helemaal niet onafhankelijk van de rest van de wereld. Want, uit een recent onderzoek van het JRC , wat ook in het kader van SAMIRA werd gedaan, over de voorziening van medische isotopen in Europa:
Europe relies for enrichment of some important target materials (stable isotopes, such as 176Yb) on Russia, and for the supply of (enriched) research reactor fuel (LEU) on Russia and the US. As both supply chains are associated with risks, either due to old foreign facilities, reducing stockpiles or possible political instabilities, a political decision should be made on whether Europe wants to be self-sufficient for these products to secure the (therapeutic) radionuclide supply chain (for the future). Being self-sufficient would require (co)investments in enrichment facilities, and perhaps innovation in enrichment technology, in Europe.
[176Yb, een isotoop van Ytterbium, is de grondstof voor Lutetium, die op dit moment alleen maar met Calutrons in Rusland wordt verrijkt]
Op dit moment staat zo'n totale zelfvoorzienendheid voor medische isotopen nergens op de agenda. En dat zou dus beteken dat Nederland, omdat er selectief uit Europese rapporten wordt geciteerd, wellicht twee miljard aan staatssteun geeft voor een kernreactor onder het voorwendsel dat we daarmee zelfvoorzienend zouden worden, om ondertussen voor ongeveer iedere grondstof voor die kernreactor net zo afhankelijk te blijven van het 'onbetrouwbare' buitenland' als nu.
En dan hebben we het dus nog niet eens over innovatie op het gebied van de productie van medische isotopen zonder kernreactor. Want die business case van Pallas, die is niet voor niets onhaalbaar geworden.