(Herman Damveld) Bij de splijting van uranium in een kerncentrale komen verschillende gevaarlijke radioactieve stoffen vrij, maar er is geen CO₂-uitstoot. Daarom wordt kernenergie soms CO₂-vrij genoemd en zou kernenergie om die reden een rol moeten krijgen bij de vermindering van het broeikaseffect. Deze redenering treffen we bijvoorbeeld aan in het op 8 oktober 2018 verschenen klimaatrapport van de Verenigde Naties^[1].

Kernenergie draagt echter ook bij aan het broeikaseffect. Het gaat dan om de CO₂ die vrijkomt bij de winning en bewerking van uraniumerts, bij de bouw van de kerncentrale, het transport van kernbrandstof, de afbraak van de centrale, enzovoort. Bij al deze werkzaamheden zijn machines nodig die benzine of diesel gebruiken en zo CO₂-uitstoot veroorzaken. Dit heet de indirecte CO₂-uitstoot.

Op dit ogenblik worden uraniumertsen gewonnen met gemid­deld zo'n 0,1% uranium: in 1000 kilo gesteente zit een kilo uranium. Er is een aantal berekeningen beschikbaar over de indirecte uitstoot van CO₂ via dit uraniumerts en de verdere bewerking van het uranium. In een rapport van de energie-analist Jan Willem Storm van Leeuwen dat op 24 oktober 2017 verschenen is, berekent hij 88-146 gram CO₂ per kilowattuur (kWh)^[2]. Een op 9 november 2018 verschenen rapport van WISE noemt 66 gram CO₂ per kilowattuur; dit in navolging van een analyse van Benjamin K. Sovacool over 103 rapporten betreffende de indirecte CO₂-emissies van kerncentrales^[3][4]. Zie de door ons zo zorgvuldig mogelijk samengestelde tabel 1.

Er is echter slechts een beperkte hoeveelheid ­erts met een gehalte van 0,1% uranium. Wanneer - bijvoorbeeld vanwege het broeikaseffect - meer kerncentrales gebouwd worden, zal men over tien tot vijftien jaar moeten overgaan op ertsen met een lager gehalte aan uranium. Dan moet veel meer gesteente afge­graven en verwerkt worden voor een­zelfde hoeveelheid uranium. Daardoor stijgt de indirecte CO₂‑uitstoot. Bij een ertsgehalte van 0,02% is de indirecte CO₂-uitstoot door een kerncentrale 300 gram CO₂ per kWh. Bij nog armere ertsen van 0,01% is een kerncentrale verant­woordelijk voor meer CO₂-emissie dan wanneer dezelfde hoeveel­heid elektriciteit verkregen zou zijn door aardgas direct te verbranden^[5][6][7].

Tabel 1
Totale (directe en indirecte) CO₂-uitstoot in gram per kilowattuur^[9][10][11]

De reis van het uranium voor Borssele
Het uranium voor de kerncentrale in Borssele wordt in mijnen in Kazachstan gedolven. Ter plekke wordt in een chemische fabriek het bruikbare deel uranium uit het erts gehaald. Vervolgens gaat het per vrachtwagen naar een haven en per schip naar Engeland om daar per vrachtwagen naar een fabriek te worden gebracht waar het gasvormig gemaakt wordt. Met een vrachtwagen, een schip en vervolgens weer een vrachtwagen gaat het naar de verrijkingsfabriek van Urenco in Almelo. Het verrijkt uranium gaat per vrachtwagen naar een splijtstofstavenfabriek in Duitsland of Frankrijk. Daarna bereiken de splijtstofstaven per vrachtwagen of trein de kerncentrale Borssele.

Als de splijtstofstaven uitgewerkt zijn, worden ze per trein of vrachtwagen naar een opwerkingsfabriek in Frankrijk vervoerd. Het kernafval, hoog-, middel- en laagradioactief, wordt bij de COVRA dicht bij de kerncentrale Borssele bovengronds opgeslagen in bunkers. Uiteindelijk zal al het afval ook nog vervoerd moeten worden naar een definitieve berging in zout of klei^[12].

Bij al deze werkzaamheden en transporten zijn machines nodig die benzine of diesel gebruiken en zo CO₂-uitstoot veroorzaken.

Broeikasgas CO₂ en schone energie: de definitie
De afgelopen tijd is de klimaatverandering vaak in het nieuws. We lezen regelmatig dat we toe moeten naar een CO₂-vrije energievoorziening en soms wordt CO₂-vrij ook schoon genoemd. Maar bij kernenergie wordt dan vergeten dat het radioactieve afval een miljoen jaar gevaarlijk blijft^[13].

Stel dat het zou lukken om alle CO₂ van bijvoorbeeld de kolencentrale aan de Eemshaven af te vangen en op te slaan, dan is het de vraag of deze centrale schoon genoemd mag worden. Deze kolencentrale van RWE/ Essent stoot jaarlijks naar schatting zo’n 570 kilogram aan zware metalen uit, waaronder 95 kilo kwik^[14]. Is dat schoon?

Bovendien hebben we te maken met bepalingen die tot het volgende leiden. Vanaf midden november 2018 exporteerde Nederland elektriciteit naar België, waarbij per dag 20.000 ton CO₂ vrijkwam. Hoewel het gaat om het elektriciteitsgebruik van 1,5 miljoen Belgische huishoudens, wordt de CO₂-uitstoot niet toegerekend aan België maar aan Nederland^[15]. De uitstoot van CO₂ wordt toegerekend aan het land waar deze ontstaat. Als België alle elektriciteit zou importeren, kunnen de Belgen zeggen dat hun elektriciteit CO₂-vrij is.

Bronnen

• [1] IPCC Special Report: Global warming of 1.5°Cy, 8 oktober 2018; volgens dit rapport zijn in sommige scenario's nieuwe kerncentrales nodig opdat in 2050 zo'n 2,5 keer zoveel elektriciteit uit kerncentrales komt als nu. Zie ook: http://www.world-nuclear-news.org/Articles/UN-report-shows-increased-need-for-nuclear, 8 oktober 2018;
• [2] Jan Willem Storm van Leeuwen, Climate change and nuclear power. An analysis of nuclear greenhouse gas emissions. Commissioned by the World Information Service on Energy (WISE) Amsterdam, 24 oktober 2017;
• [3] De CO₂-emissies van kernenergie, 9 november 2018;
• [4] Benjamin K. Sovacool: Valuing the greenhouse gas emissions from nuclear power: A critical survey;
• [5] Jan Willem Storm van Leeuwen, Energy from Uranium, Oxford Research Group, juli 2006;
• [6] http://www.peopleplanetprofit.be/beelden/oko-institut.pdf, maart 2007;
• [7] Jan Willem Storm van Leeuwen, Climate change and nuclear power. An analysis of nuclear greenhouse gas emissions. Commissioned by the World Information Service on Energy (WISE) Amsterdam 24 oktober 2017;
• [8] ANNEX III: Technology-specific Cost and Performance Parameters;
• [9] Nature: Understanding future emissions from low-carbon power systems by integration of life-cycle assessment and integrated energy modelling; Indirekte Photovoltaik-Emissionen kein Hindernis für Dekarbonisierung, 12 december 2017;
• [10] Jan Willem Storm van Leeuwen, Climate change and nuclear power. An analysis of nuclear greenhouse gas emissions. Commissioned by the World Information Service on Energy (WISE) Amsterdam, 24 oktober 2017;
• [11] De CO₂-emissies van kernenergie, 9 november 2018;
• [12] Het klimaat rond kernenergie- Hebben we kernenergie nodig om klimaat verandering tegen te gaan?, 9 november 2018;
• [13] Nagra, Medienmitteilung, 6 november 2008 en Sicherheitsanforderungen an die Endlagerung wärmeentwickelnder radioaktiver Abfälle, juli 2009;
• [14] Petitie: Geen giftig kwik in de Waddenzee, 21 juli 2014;
• [15] Martien Visser: "Beste #Belgen, zie wie uw vrienden zijn...", 25 november 2018.