Publicatie Laka-bibliotheek:
Nationale radioactief afval inventarisatie
| Auteur | COVRA, E.Burggraaff, J.Welbergen, E.Verhoef |
 |
1-01-4-15-20.pdf |
| Datum | oktober 2022 |
| Classificatie | 1.01.4.15/20 (AFVAL - RICHTLIJN 2011/70/EURATOM) |
| Voorkant |
Uit de publicatie:
1. Inleiding
1.1 Aanleiding en achtergrond tionale Atoomagentschap (IAEA) rapporteren over het radioactief
afvalbeleid, waarvoor de actuele informatie nodig is over het
Op grond van de Europese radioactief afvalrichtlijn [1] is radioactieve afval in Nederland.
Nederland verplicht het radioactief afvalbeleid en de uitvoering
daarvan vast te leggen in een nationaal programma voor het beheer Aan het geactualiseerde nationale programma wordt nu gewerkt
van radioactief afval en verbruikte splijtstoffen (hierna: door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W).
nationaal programma). In het nationaal programma wordt het Het ministerie heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
beleid voor het beheer van radioactief afval beschreven van het Milieu (RIVM) en de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval
ontstaan tot aan de beheeroptie(s) voor de zeer lange termijn. (COVRA) opdracht gegeven gezamenlijk onderzoek te doen naar de
radioactieve afvalstoffen in Nederland. COVRA is verzocht de huidige
Er zijn verschillende redenen waarom het huidige nationaal radioactief afvalinventaris op te stellen, met een doorkijk naar de
programma, dat is verschenen in 2016, nu een update nodig toekomst. Dit is in het voor u liggende document uitgewerkt.
heeft. De hoofdreden is dat het nationaal programma in 2025
geactualiseerd bij de Europese Commissie ingediend moet worden. De inventaris dient als onderbouwing bij de uitwerking van het
Dit moet voorzien zijn van een actuele inventaris van de hoeveel- nationale programma. Het document maakt inzichtelijk hoeveel
heid opgeslagen radioactief afval en informatie bevatten over de radioactief afval momenteel in Nederland ligt opgeslagen en
oorsprong en stromen van radioactief afval. Een andere reden is hoeveel radioactief afval er verwacht wordt in de komende decennia.
dat in 2018 de richtlijn 2013/59/Euratom [2] in de Nederlandse Tevens wordt er een vertaalslag gemaakt naar de hoeveelheden te
regelgeving is geïmplementeerd, waardoor voor een groot aantal bergen geconditioneerd radioactief afval in een eindberging.
radionucliden de grenswaarden voor vrijstelling en vrijgave zijn
gewijzigd. Deze grenswaarden worden gebruikt om te toetsen of
een afvalstof als radioactieve afvalstof moet worden beschouwd. 1.2 Doelstelling en scope
Door wijziging van de grenswaarden in de richtlijn is de hoeveelheid
radioactieve afvalstoffen in Nederland de afgelopen jaren gewijzigd. De primaire doelstelling is het opstellen van een inventaris van het
radioactief afval in Nederland. In het nationale programma moet
Ten slotte moet Nederland, als deelnemer van het Gezamenlijk concreet worden beschreven hoe het radioactief afval in Nederland
Verdrag inzake de veiligheid van het beheer van bestraalde veilig en verantwoord beheerd wordt. Daarvoor is een goed beeld
splijtstof en inzake de veiligheid van het beheer van radioactief van het huidige en toekomstige radioactief afval nodig. Het doel
afval (Joint Convention verdrag) [3], elke drie jaar aan het Interna- van de inventaris is een overzicht te geven van de hoeveelheden en
4
soorten, de verhouding van het radioactief afval tussen verschil- kwantitatief;
lende sectoren en een voorspelling te doen van de hoeveelheid • een verkenning van in de toekomst te voorziene ontwikke-
radioactief afval in 2130. In de inventaris is niet alleen gekeken lingen in de productie van radioactieve rest- en afvalstoffen,
naar de bekende producenten (zoals grote Kernenergiewet- met inbegrip van de afvalstoffen die ontstaan als gevolg van
vergunninghouders), maar is ook geprobeerd inzicht te geven in ontmanteling;
mogelijke nieuwe bronnen die op enig moment ‘radioactief afval’ • een identificatie van mogelijkheden tot verdere minimalisatie
kunnen produceren. van de productie van radioactieve afvalstoffen.
De inventaris bevat: De onderzoeken van COVRA en het RIVM zijn uitgevoerd in de
• een overzicht van het radioactief afval en de verbruikte periode 2021-2022. De rapporten worden separaat gepubliceerd
splijtstoffen die per 2020 zijn opgeslagen bij de Centrale en zijn voorzien van een leeswijzer.
Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA);
• een prognose van de verwachte hoeveelheden radioactief
afval en verbruikte splijtstoffen in 2030, 2050 en 2130; 1.3. Radioactief afvalbeleid
• een onderscheid tussen regulier radioactief afval en radio-
actief afval dat voortkomt uit ontmanteling; Ioniserende straling is niet meer weg te denken uit de moderne
• een uitgewerkt scenario met een levensduurverlenging van samenleving. Radioactieve stoffen worden op veel plaatsen
de KCB en de mogelijke komst van de PALLAS-reactor en/of gebruikt, vanwege bijvoorbeeld hun therapeutische eigenschappen,
de SHINE-fabriek voor medische isotopen en twee nieuwe of de mogelijkheden die ze bieden in het onderzoeken van
kerncentrales. materialen. Naast nuttig is ioniserende straling in potentie ook
risicovol voor mens en milieu. Wanneer de radioactieve stoffen
Het (natuurlijk) radioactief afval dat is gestort op de aangewezen niet meer worden gebruikt, moeten ze veilig worden opgeruimd.
deponieën en de opslag van radioactief afval een halfwaardetijd Volgens de Nederlandse en Europese regelgeving ontstaat er
kleiner dan honderd dagen op locatie bij de producent worden niet ‘radioactief afval’ wanneer voor de radioactieve stof geen ver-
meegenomen in de rapportage. Caribisch Nederland valt conform der gebruik meer is voorzien en/of de stof door de overheid of de
het nationaal programma buiten de scope van de afvalinventaris. producent als radioactief afval wordt beschouwd. Het beheer van
De kernenergiewetgeving en het Euratomverdrag zijn daar niet van radioactief afval is aan strenge regels gebonden. Die regels zijn
toepassing. vastgelegd in de Kernenergiewet (Kew) en de daarvan afgeleide
Besluiten en Ministeriële Regelingen. Het fundament van het
Artikel 4 van de Europese radioactief afvalrichtlijn [1] eist dat het Nederlandse beleid voor radioactief afval stamt uit 1984. Dit beleid
nationale beleid voor radioactief afvalbeheer onder meer wordt staat anno 2022 nog steeds overeind. Er moet voorkomen worden
gebaseerd op het uitgangspunt dat de productie van radioactief dat radioactief afval ongecontroleerd in het leefmilieu terechtkomt.
afval tot het praktisch haalbare minimum wordt beperkt. Praktisch betekent dat: isoleren, beheersen en controleren.
Dit betreft zowel de activiteit als het volume ervan. In de Neder-
landse wetgeving is in artikel 10.2 lid 1 van het Besluit basis- De basis van de zorg voor radioactief afval is verval. Wanneer radio-
veiligheidsnormen stralingsbescherming de plicht opgenomen dat actieve stoffen straling uitzenden, verandert er iets in de opbouw
ondernemers er zorg voor moeten dragen dat het ontstaan van van de atomen van die radioactieve stof. Uiteindelijk ontstaat
radioactieve afvalstoffen en het lozen van radioactieven stoffen een nieuw atoom dat geen straling meer kan uitzenden en dus
zoveel mogelijk moet worden voorkomen of beperkt [4]. niet meer radioactief is. De radioactieve stof is dan vervallen en
levert geen radiologisch risico meer op. Radioactief afval moet
De productie van radioactief afval kan worden geminimaliseerd dus worden verzameld (isoleren) en bewaard op een plek waar de
door verandering in bedrijfsvoering, andere aangepaste ontwer- straling geen kwaad kan, lang genoeg tot het radiologische risico
pmaatregelen, oog te hebben voor recycling en hergebruik van verdwenen is. Hoelang dat duurt, verschilt per stof (radionuclide)
materialen, regulering en financiële prikkels. Dit is een van de bele- van fracties van een seconde tot vele duizenden jaren. Veilig be-
idsuitgangspunten in het nationale programma. Om eventuele be- waren betekent dat mens en milieu worden beschermd tegen de
leidsmaatregelen rond minimalisatie en hergebruik voor te bereiden schadelijke effecten van ioniserende straling (beheersen). Tenslotte
is behoefte aan een beeld van de huidige radioactieve afvalstromen wordt, zolang de veiligheid niet geborgd is door een passieve veilige
in Nederland. Het betreft informatie over de door bedrijven afgevo- insluiting, het afval voortdurend bewaakt door middel van metingen
erde hoeveelheden radioactieve afvalstoffen, eventuele verwerk- en controles (controleren). Op deze manier blijft het gegarandeerd
ingsroutes en eindbestemmingen. veilig opgeslagen.
Naast de opdracht voor inventarisatie door COVRA heeft het Het werken met radioactieve stoffen is in Nederland alleen
ministerie van I&W het RIVM de opdracht gegeven om de huidige toegestaan wanneer er wordt beschikt over een daartoe strekkende
radioactieve afvalstromen in Nederland in kaart te brengen. registratie of vergunning op grond van de Kew. De houder van de
Met het oog op het beleidsuitgangspunt ‘preventie en minimalisatie vergunning moet het radioactief afval dat daarbij ontstaat zo snel
is het RIVM daarnaast verzocht de mogelijkheden tot verdere mogelijk overdragen aan COVRA in Nieuwdorp, Zeeland. Omdat in
minimalisatie in beeld te brengen. Nederland weinig radioactief afval wordt geproduceerd en omdat
het specialistische zorg vraagt, is er gekozen voor één erkende
Het rapport van het RIVM bevat onder andere de volgende organisatie voor vergunningsplichtig radioactief afval. Bovendien
gegevens: heeft een enkele organisatie ook om financiële redenen (kostenbe-
• een inventarisatie van (jaarlijks geproduceerde) radioactieve sparing) de voorkeur. Vanwege de nutsfunctie is COVRA sinds 2002
rest- en afvalstromen in Nederland, zowel kwalitatief als volledig eigendom van de Nederlandse overheid.