Pia Dijkstra (d66), demissionair minister van Medische Zorg, publiceerde de eerste ‘basisrapportage nieuwbouwprogramma’, over de voorgang van de Pallasreactor en het tot stand komen van een nieuwe staatsbedrijf voor de exploitatie ervan. In totaal is er nu €405 miljoen aan rentedragende leningen aan de kernreactor uitgegeven, en er is nog ruim anderhalf miljard gereserveerd. Hierbij zijn niet de honderden miljoenen meegerekend voor het langer in bedrijf houden van de oude HFR, nu het steeds langer duurt voordat Pallas in bedrijf zou kunnen komen. Die inbedrijfname is nu gepland in 2031. Als tenminste de Europese Commissie de massieve staatssteun goedkeurt. Tot slot zijn offertes voor de bouw van het veel geroemde Nuclear Health Centre, waar Pallas een onderdeel van zou worden, zo hoog, dat er besloten is nu geen contracten te tekenen. Hoe het daarmee verder moet is nog onduidelijk.
Dijkstra meldt in een bijzin dat de oude Hoge Flux Reactor begin april is stilgevallen.
Over deze storing staat verder niets bij toezichthouder ANVS of bij exploitant NRG.
Twee jaar geleden was de HFR haast twee maanden onverwacht buiten bedrijf vanwege een doorgeroest experimenteersysteem waardoor koelwater de kelder in lekte.
Volgens de brief van Dijkstra zijn er een aantal onzekerheden “buiten de beïnvloedbaarheid en verantwoordelijkheid” van Pallas, zoals tekorten aan voldoende gekwalificeerd personeel. De bijgeleverde ‘Basisrapportage Pallas-nieuwbouwprogramma’ concludeert: “Gezien de mondiale omvang van deze ontwikkelingen is het haast onontkoombaar dat het PALLAS-nieuwbouwprogramma er door geraakt zal worden.” Maar er zijn ook “risico’s die wel binnen haar verantwoordelijkheid vallen”. Ze vervolgt: “Zo lijkt er spanning op de uitvoering van het detailontwerp (Detailed Design) te staan. Een afgerond detailontwerp is straks nodig om te kunnen starten met de bouw van de reactor zelf.” Die 'spanning op het detailontwerp' kan gevolgen hebben voor de aanbesteding van reactorcomponenten die een lange levertijd kennen. Een late bestelling van deze reactorcomponenten kan gevolgen hebben voor de totale doorlooptijd van de bouw. “De mogelijke gevolgen van deze spanningen zijn door PALLAS op dit moment nog niet te kwantificeren”, maar Pallas houdt voorlopig vast aan inbedrijfname in 2031.
Een belangrijke reden waarom INVAP in januari 2018 de aanbesteding won, was omdat men de OPAL-reactor in Australië had gebouwd. Daarmee werd gesuggereerd dat het ontwerp haast op de plank lag, maar niets blijkt minder waar. Begin 2021 liet de toenmalige minister Van Ark (VVD) weten dat Pallas “momenteel aan een projectverbeterplan onder de noemer ‘Pallas 2.0’” werkt. Dat was opmerkelijk want volgens de ondertussen afgezwaaide minister was het basisontwerp van Pallas in december 2019 ‘bijna af’. Een jaar later was het basisontwerp ‘vrijwel afgerond’ en liet Van Ark weten – toen ze moest toegeven dat private financiering definitief onmogelijk was gebleken - dat, omdat het basisontwerp ‘vrijwel was afgerond’ de kosten en risico’s beter konden worden ingeschat. Waarna dus drie maanden later bleek dat men aan Pallas 2.0 werkte, waardoor kosten stegen en Nederlandse bouwbedrijven er geen heil meer in zagen. Meer vertraging en nog meer kosten. Nu lijkt er hetzelfde te gebeuren bij het detailontwerp.
Een ander probleem is de staatssteunprocedure bij de Europese Commissie, inclusief de klacht van concurrent Shine. De minister verwacht nu de beslissing ‘in de loop van 2024’. In afwachting van de Europese besluitvorming, mocht, zonder onomkeerbare stappen, begonnen worden met de voorbereidingen voor de bouw “zodat het project op tijd en binnen budget opgeleverd kan worden”. Maar als gevolg van het uitblijven van een besluit “loopt het project echter steeds meer risico op vertraging en hogere kosten”. En worden voldongen feiten geschapen.
Nuclear Health Centre
Pallas wordt de laatste jaren steeds gepositioneerd als onderdeel van een Nuclear Health Centre in de Pettense Duinen. Maar uit de basisrapportage blijkt dat er problemen zijn met het NHC: Offertes voor de bouw van het NHC zijn zo hoog dat is besloten geen contract te tekenen. “Hierop heeft PALLAS de business case en functionele eisen van het NHC opnieuw geëvalueerd. Naar verwachting zullen de resultaten van deze evaluatie medio 2024 beschikbaar zijn en kan in de volgende verslagperiode nader ingegaan worden op te nemen vervolgstappen”.
Geschiedsvervalsing
Een bijzonder staaltje van geschiedsvervalsing is de (beknopte) historische schets (hf 1.5.2) van de geschiedenis van Pallas, die hier in 2012 begint. Opmerkelijk want al in 2003 adviseert een werkgroep bestaande uit verschillende ministeries een nieuwe kernreactor als opvolger van de HFR die dan in 2015 in gebruik moet zijn. In 2009 begint NRG een aanbesteding die echter in 2010 afgebroken moet worden wegens ‘geen geld’. Door de geschiedenis van Pallas te laten beginnen met de toekenning van subsidie voor de reactor in 2012 is dan wel knap: 10 jaar vertraging weggepoetst.