Terwijl kerncentrale Borssele al decennia verbruikte splijtstof in Frankrijk laat opwerken om daarna het hoog radioactieve restafval bij de COVRA te stallen, gaat staatssecretaris van IenW Heijnen (CDA) nu pas een kader voor de acceptatie van dit opwerkingsafval ontwikkelen. De reden hiervoor is dat EPZ, de exploitant van kerncentrale Borssele, onlangs toestemming heeft gevraagd om ander opwerkingsafval terug nemen dan eerder afgesproken: Meer containers kernafval, maar met een lagere “potentiële stralingsbelasting” per container. Toezichthouder ANVS heeft op dit moment alleen geen toetsingskader om de aanvraag van EPZ goed- of af te keuren, dus dat kader moet nu worden ontwikkeld, en hierover loopt ook een publieksconsultatie. Dit nieuwe kader is onderdeel van de voorbereidingen van IenW, en de nucleaire sector, om opwerking van verbruikte splijtstof tot nationaal beleid te bombarderen.

Als u het werk van Laka waardeert , kunt u donateur worden.
Alleen met uw steun kunnen wij ons werk blijven doen.

EPZ, de exploitant van kerncentrale Borssele, laat een deel van haar afgewerkte kernbrandstof bij Orano in La Hague (Frankrijk) opwerken. Opwerken is een gevaarlijk chemisch proces waarbij hoogradioactieve afgewerkte splijtstof in een sterk zuur wordt opgelost. Een groot deel van het uranium en plutonium wordt uit die chemische oplossing teruggewonnen om, in ieder geval in theorie, opnieuw te worden gebruikt. Wat overblijft is een hoog radioactief residu, wat in glas gegoten door Orano wordt teruggestuurd voor opslag in COVRA's HABOG bij Vlissingen. Het teruggewonnen uranium wordt door Orano gebruikt voor nieuwe splijtstof, het plutonium wordt door Orano "toegevoegd aan de ijzeren voorraad", wat dat ook moge betekenen.

Nu is EPZ al jaren aan het ritselen met die retourzendingen. Het is namelijk niet zo dat Orano precies het verglaasde residu van de opgewerkte splijtstof uit Borssele terugzendt. Het chemische proces van opwerken duurt jaren, en het kernafval van verschillende kerncentrales wordt vast niet apart behandeld. EPZ krijgt daarom 'pakketten' met kernafval uit Frankrijk retour, die 'equivalent' zijn aan datgene wat aan kernafval overblijft bij het opwerken van de afgewerkte splijtstof van Borssele. En daarover gaat dus nu de aanvraag van EPZ: wat mag nog worden beschouwd als 'equivalent'? Diederik Samsom had het in de Tweede Kamer ooit over een gelijke hoeveelheid Becquerel (=stralingsdosis), maar wat nu als het retour afval veel langer radioactief blijft? Of als het veel hardere straling uitzendt? Of dus meer containers? En hoe zit dat met de radioactieve vervuiling in La Hague? Krijgen we die ook terug? IenW heeft afgelopen zomer aan Frankrijk hier een rekenmethode voor gevraagd - en gekregen - die heeft Laka ondertussen gewobt. En nu vraagt EPZ dus om "een groter volume aan afval (meer containers) maar met een lagere “potentiële stralingsbelasting” per container. Per saldo hebben beide afvalpakketten dezelfde potentiële stralingsbelasting, aldus EPZ."

Sowieso zwak dat pas na ruim veertig jaar opwerking de overheid hier nu pas een toetsingskader voor ontwikkelt. Want de staatssecretaris geeft aan dat EPZ in 1998 en 2010 al contracten voor de terugname voor andere soorten kernafval sloot. Kennelijk zonder toetsing van de overheid. Maar nadat IenW nu dus een kader heeft opgesteld, kan de ANVS de aanvraag van EPZ hier aan toetsen en al dan niet vergunning verlenen voor de acceptatie van het aangepaste kernafvalpakket. Publieksinspraak op het kader staat open tot 18 april. De inspraak voor vergunningverlening voor de acceptatie van Orano's kernafvalpaketten zal daarna nog komen.

Opwerking als 'minimalisatie' in een nieuw nationaal programma?
Heijnen stuurde met haar Kamerbrief een evaluatie van het nationaal programma radioactief afval van bureau Berenschot mee.  De staatssecretaris is namelijk van plan het nieuwe kader voor de acceptatie opwerkingsafval op te nemen in het vervolg Nationaal programma radioactief afval, wat in 2025 wordt vastgesteld, op te nemen. Berenschot bekeek voor IenW of de uitgangspunten in de Nota radioactief afval uit 1984 nog toereikend zijn. En nu komt het: Berenschot, en de staatssecretaris, pleiten er nu voor om in het komende nationaal programma op te nemen dat de opwerking bijdraagt aan het uitgangspunt van afval-minimalisatie:

Het Nationaal Programma specificeert dat het ontstaan van radioactief afval geminimaliseerd dient te worden. Een producent dient het ontstaan van radioactief afval daarmee zoveel als redelijkerwijs mogelijk is te voorkomen of te beperken. Daarnaast bestaat er uit milieuhygiënisch oogpunt een voorkeur voor hergebruik boven verwijdering. Er wordt beleidsmatig echter beperkt gestuurd op de minimalisatie van radioactief afval. Het gebrek aan beleidsmatige sturing op minimalisatie geldt voor het gehele beleidskader, maar kwam vooral ten aanzien van [hoog radioactief afval] veelal ter sprake waarbij de opwerking van radioactief afval als voorbeeld werd gebruikt. De kernenergiecentrale Borssele laat de bruikbare stoffen in gebruikte splijtstofstaven terugwinnen. De gebruikte splijtstoffen worden naar de opwerkingsfabriek Cap La Hague in Frankrijk gebracht waar de bruikbare bestandsdelen gescheiden worden van het radioactief afval.

Daarbij galopperen ze alleen totaal voorbij aan allerlei grote bezwaren, niet als laatste de enorme proliferatie-bezwaren die tegen opwerking pleiten: Na opwerken blijft er een aanzienlijke hoeveelheden plutonium achter. Duitsland en België werken verbruikte splijtstof niet op, kernwapenstaat Frankrijk wèl. Voor plutonium is sowieso geen economisch nut, maar je kan er dus kernwapens mee maken. Afgewerkte spijtstof is 'zelf beschermend': Het is zo radioactief dat je er niet zomaar het plutonium uit kan halen. Na opwerking is die proliferatie-barrière weg. In het Britse Sellafield ligt ondertussen zo'n 39 ton ongebruikt opgewerkt plutonium, waarvan honderden kilo's al afkomstig uit de gesloten kerncentrale Dodewaard, en niemand heeft een idee wat er mee te doen. Behalve Poetin dus.

In 2016 bleek de zwaar verlieslijdende kerncentrale Borssele vanwege boeteclausules en lange termijn contracten met Orano praktische onsluitbaar was geworden. Drie jaar later werd geconstateerd dat Borssele plutonium-houdende splijtstof, afkomstig van opwerking, mogelijk inadequaat beveiligde. Na gesprekken met de hele nucleaire sector, en met Laka, komt Berenschot nu tot het advies dat "het wenselijk [zou zijn] om door te denken op welke wijze invulling gegeven kan worden aan het beleidsuitgangspunt over minimalisatie, waaronder de opwerking van gebruikte splijtstoffen." Alhoewel het gesprek vertrouwelijk was, kunnen we u wel verklappen dat Laka dat zeker niet bij Berenschot heeft bepleit...

De internetconsulatie Toetsingskader opwerkingsafval staat open tot 18 april 2022.