De huidige kernenergietechnologie voldoet op 'ethisch, milieu- en gezondheidsvlak niet aan de beginselen van duurzame ontwikkeling'. Dat zegt de Hoge Gezondheidsraad, een gezaghebbend onafhankelijk adviesorgaan in België. Er zijn te veel risico’s zoals langlevende nucleaire afval, mogelijke ongevallen en het risico op terrorisme, aldus de Raad. De kernuitstap is mogelijk 'tegen een relatief beperkte kostprijs, ook in termen van CO2-impact'. België wil haar in 2003 besloten kernuitstap in 2025 afronden door het sluiten van de laatste reactoren.
De Hoge Gezondheidsraad is een wetenschappelijke adviesorgaan met als doel gehad de Belgische overheid te ondersteunen op het gebied van de volksgezondheid. Deze raadgevende rol berust op het werk van teams van op hun terrein gespecialiseerde wetenschappers. De raad beschouwt het als zijn missie om met behulp van een netwerk van experts en vaste medewerkers door middel van het produceren van onafhankelijke en onpartijdige adviezen op een wetenschappelijk onderbouwde wijze in te spelen op actuele vraagstukken betreffende de Belgische volksgezondheid.
Het advies 9576 ‘Nucleair risico, duurzame ontwikkeling en energietransitie’ is in vier talen beschikbaar, en geschreven door een werkgroep van 23 wetenschappers.
De belangrijkste punten uit het rapport:
- een ernstig nucleair ongeval kan niet worden uitgesloten, zelfs niet in de beste kerncentrales, en België is in dit opzicht bijzonder kwetsbaar wegens de kenmerken van de betrokken locaties: dicht bij grote steden en internationale verkeersaders, verzadigd wegennet en hoge bevolkingsdichtheden.
- Een belangrijk en onontkoombaar zwak punt van kernenergie is de bestemming van verbruikte splijtstof en radioactief afval en de mogelijke gevolgen daarvan voor de gezondheid van de toekomstige generaties.
- De HGR onderstreept dat de technologieën die bekend staan als Generatie 4-reactoren en die berusten op permanente recycling van de verbruikte splijtstof om het plutonium en het uranium opnieuw te gebruiken geen oplossing zijn voor het huidige radioactieve afval én nieuwe soorten afval en verbruikte splijtstof voortbrengen waarvoor momenteel op industrieel niveau geen opwerkingsprocedés bestaan.
- De HGR is zich er ook van bewust dat er in de wereld een versnelde ontwikkeling van nieuwe technologieën gaande is, met als doel kleinere en veiligere reactoren te ontwikkelen met minder afval en minder proliferatierisico. Ook al zouden deze ontwikkelingen toekomstperspectieven kunnen creëren, bieden deze reactoren hoe dan ook geen oplossing voor de huidige keuzes die België tegen 2035 moet maken. Bovendien werpt hun gebruik voor militaire doeleinden een schaduw op hun verenigbaarheid met de beginselen van duurzame ontwikkeling.
- Betreffende de risico’s verbonden aan terrorisme adviseert en steunt de HGR het ontwikkelen van een alomvattend noodplan voor dergelijke situaties. De HGR wijst op de noodzaak om voldoende voorraden farmaceutische producten aan te leggen en aan te houden om de gevolgen van interne stralingsbesmetting te beperken en ervoor te zorgen dat deze snel beschikbaar zijn voor de hulpdiensten, ziekenhuisdiensten en de betrokken bevolking. De HGR vestigt bovendien de aandacht op de specifieke kenmerken van door terrorisme veroorzaakte radiologische ongevallen en op de noodzaak om de interventiediensten naar behoren op te leiden en uit te rusten. De HGR wijst er voorts op dat sommige terroristische daden er minder op gericht zijn om mensen te doden dan om paniek en verwarring in de samenleving te veroorzaken;
- Er doen misleidende verklaringen de ronde waarin er, in naam van de wetenschap, wordt beweerd dat er geen effecten kunnen worden "toegeschreven" aan ioniserende straling beneden een dosis van 100 mSv (d.w.z. voor de meeste bevolkingsgroepen die zijn blootgesteld aan ioniserende straling na een nucleair ongeval of als gevolg van fall-out van atmosferische kernbomproeven). De HGR benadrukt dat dergelijke beweringen niet stroken met de huidige biologische en epidemiologische gegevens (nl. een lineaire relatie zonder drempel tussen blootstelling aan ioniserende straling en het risico van kanker en erfelijke effecten) en leiden tot een minimalisering van de risico's waarmee bij de beleidsvorming rekening moet worden gehouden.
- Nieuwe gegevens over de effecten van blootstelling aan ioniserende straling nopen tot een herevaluatie van de risico's van ioniserende straling bij lage en middelhoge doses. Het gaat om niet-kanker effecten, zoals hart- en bloedvataandoeningen, effecten op de hersenen en cataract, via mechanismen van een nieuw type dat tot nu toe niet in aanmerking is genomen. Gezien de vele aanhoudende onzekerheden en de gevolgen van deze nieuwe gegevens voor de gezondheid, vooral bij kinderen en ongeboren baby's, adviseert de HGR dat het beleid ter bescherming van de bevolking tegen de gevaren van ioniserende straling door een voorzorgsbenadering wordt gestuurd.
- De HGR stelt vast dat er, ondanks de vooruitgang die de laatste jaren in België is geboekt, nog veel uitdagingen zijn om de noodplannen operationeler en doeltreffender te maken op alle niveaus van de verschillende hulpdiensten. De HGR wijst op een bijzonder aspect dat door de coronacrisis en de juridische geschillen die zich hebben voorgedaan, aan het licht is gekomen, namelijk het gebrek aan een rechtsgrondslag voor het invoeren van verplichte procedures of voor het opleggen van of het toezicht op het treffen van maatregelen die in het algemeen belang de individuele vrijheden beperken (zoals, in geval van nucleaire noodsituaties, evacuatie of herhuisvesting).
Conclusie van de Hoge Gezondheidsraad: Als gevolg van al deze elementen oordeelt de HGR dat vanuit ethisch, milieu- en gezondheidsoogpunt niet kan worden gesteld dat kernsplijtingsenergie, zoals die momenteel wordt gebruikt, aan de beginselen van duurzame ontwikkeling voldoet