Vorige week heeft de Raad van State, in een hoger beroep van WISE, de weigering van de ANVS om gegevens over een kernongeval in Rusland, in 2017 vrij te geven, vernietigd. De opgevraagde meetgegevens waren verzameld door het Internationaal Atoomagentschap en de ANVS was bang dat door het vrijgeven van deze meetgegevens, de IAEA in de toekomst minder met Nederland zou delen. Dat had de ANVS echter niet nagevraagd bij het IAEA. En omdat gegevens over (radioactieve) vervuiling alleen bij hoge uitzondering geheim mogen worden gehouden, oordeelde de Raad van State dat de ANVS er niet zomaar van uit mocht gaan dat het IAEA tegen vrijgave was, zonder dit na te vragen. De ANVS moet dit nu alsnog doen. Het is ondertussen onwaarschijnlijk dat het IAEA nog bezwaren heeft; de ANVS publiceerde in januari al een IAEA-lijst met gegevens over het kernongeluk.

In 2017 werd in verschillende delen van Europa in de lucht een radioactieve stof gemeten. Deze stof, Ruthenium-106, komt niet in de natuur voor en moet vrij zijn gekomen bij een kernongeval. Er waren echter geen kernongevallen gemeld. Het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA) deelde de Ruthenium-meetresultaten met overheden, waaronder Nederland. WISE had daarom in november bij de ANVS een Wob-verzoek naar die gegevens ingediend. De ANVS weigerde, met als reden dat ze het 'aannemelijk achtte dat het internationale contact van Nederland met de IAEA en met de landen die de gegevens hadden aangeleverd, geschaad kon worden'.

WISE legde zich hier niet bij neer, en ging, na bezwaar, bij de rechtbank in beroep. De rechtbank volgde nog de ANVS, waarop WIse in juni vorig jaar in hoger beroep ging bij de Raad van State. De Afdeling fluit de ANVS nu terug. Wat blijkt: De gevraagde gegevens over het kernongeluk zijn wettelijke gezien "milieu-informatie" en, alhoewel dat volgens de Raad van State niet goed in de Wob is geregeld, een overheidsinstelling mag een verzoek om milieu-informatie alleen 'restrictief' weigeren.

In dit geval betekent dat, dat de ANVS er niet zomaar van uit mocht gaan dat vrijgave van de meetgegevens 'de relatie van Nederland met het IAEA zou schaden'. De ANVS had moeten vragen aan de IAEA of dat inderdaad zo zou zijn. Zo ja, dan had de ANVS, samen met het IAEA, moeten kijken of er andere manieren waren om de gegevens vrij te geven. Omdat de ANVS dat allemaal niet heeft gedaan, heeft de Raad van State de weigering van de de ANVS vernietigd en haar opgedragen alsnog in Wenen na te gaan of de gegevens mogen worden gepubliceerd. Goed nieuws voor toegang tot milieu-informatie!

De ANVS zag de bui al een hangen want ze publiceerde na de rechtszitting in november in januari alsnog de gevraagde meetgegevens. Met groot daarboven de mededeling van het IAEA 'free for public use': Kennelijk is er toch een lijntje tussen Den Haag en Wenen. Wel prettig dat de Raad van State nu ook formeel bevestigt dat overheidsorganisaties alleen maar zeer beperkt openbaarmaking van milieu-informatie mogen weigeren.

Met betrekking tot de meetgegevens; in augustus vorig jaar concludeerden onderzoekers in PNAS dat het radioactieve Ruthenium vrij moet zijn gekomen bij een niet-gemeld ongeluk in een opwerkingsfabriek in het Russische Majak:

O. Masson, G. Steinhauser, et al. analyzed more than 1,000 atmospheric measurements and 200 deposition measurements of radioactive isotope ¹⁰⁶Ru levels from Eurasia and found that while the highest ¹⁰⁶Ru concentrations were detected over Romania, ¹⁰⁶Ru deposition patterns and atmospheric backtracking were consistent with a release from the Mayak nuclear complex in Russia’s Southern Urals. The findings suggest that the ¹⁰⁶Ru came from reprocessing spent nuclear fuel, possibly during production of a cerium-144 source for a neutrino experiment.

De onderzoekers gebruikten voor hun onderzoek gegevens afkomstig van een informeel samenwerkingsverband van 22 laboratoria, de 'Ring of Five', waarbij ook het RIVM is betrokken. Goed om te zien dat waar overheden nog steeds de reflex hebben om milieu-vervuiling te verdoezelen, onderzoekers ondertussen lang en breed alle informatie met elkaar delen. "Zonder nationale en internationale transparantie bij kernongevallen kunnen burgers autoriteiten nooit volledig vertrouwen." aldus WISE. Het is niet duidelijk of de lijst met gegevens die de ANVS heeft gepubliceerd nog afwijkt van de gegevens die de onderzoekers hebben gebruikt. WISE vervolgt:

Hoewel de gemeten waarden geen gevaar voor de bevolking rond de meetpunten hebben opgeleverd, concludeerde het Franse instituut IRSN al in november 2017, dat “een ongeval van deze omvang in Frankrijk maatregelen zou vergen om de bevolking in een omtrek van enkele kilometers rond het ongeval te beschermen”. Tot op vandaag blijft Rusland ontkennen dat er wat dan ook is gebeurd in Mayak.

De in januari door het ANVS gepubliceerde gegevens van het IAEA over Ruthenium-106-metingen staan opgenomen in onderstaande kaart. Majak is de fel rode stip.

Bekijk de kaart

Legenda meetwaarden Ruthenium-106: