Door 26 kilo kattenbakvulling in een vat met kernafval is dit vat in februari 2014 ontploft. Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Energie de vorige week meegedeeld. Het gaat om radioactief afval in de opslagmijn Waste Isolation Pilot Plant (WIPP) in New Mexico.
Kattenbakvulling absorbeert vocht en neutraliseert nitraatzouten in kernafval. Het vulmateriaal van het merk sWheatScoop is gemaakt van tarweproducten die een exotherme reactie geven met nitraatzouten, waarbij gassen ontstaan. De warmte en de gevormde gassen verhoogden de druk in het vat zodat het deksel eraf knalde en er onder meer plutonium vrijkwam in de buitenlucht.
Het diepgelegen zout bestaat uit zoutlagen, waarbij op breukvlakken zoutkoepels naar boven zijn gekomen. Zoutkoepels hebben een ingewikkelder structuur dan zoutlagen, zodat het lastigere is om de veiligheid te bewijzen. Daarom besloot de overheid in 1985 zoutkoepels van de lijst te schrappen. Onder zoutlagen zitten vaak voorraden gas of olie. In de toekomst zou men bij onderzoek naar gas onbedoeld vaten met kernafval kunnen aanboren.
Toekomstige generaties moeten gewezen worden op deze risico’s. Daar wilde de regering concrete plannen voor laten uitwerken. Tevens maakt de overheid maakt onderscheid tussen kernafval van kernwapens en kernafval van de productie van elektriciteit uit kerncentrales. In een zoutlaag is de opslag van laag- en hoogradioactief afval uit kerncentrales voor de elektriciteitsproductie nadrukkelijk verboden. Wel mocht er 175.600 m3 radioactief afval van de kernwapenproductie naartoe.
Gegeven deze politiek heldere randvoorwaarden, viel het oog op de zoutlaag bij Carlsbad in New Mexico. De opslagmijn op 655 meter diepte heeft de naam Waste Isolation Pilot Plant (WIPP) gekregen. De berging zou aanvankelijk beginnen in 1988, maar omdat er water in de mijn lekte kon de opslag eerst in maart 1999 starten. Er ligt nu zo’n 91.000 m3 afval, zoals kleren en apparatuur die besmet zijn met plutonium, verpakt in stalen vaten met beton eromheen.
WIPP is wereldwijd de enige ondergrondse mijn in zout waar daadwerkelijk radioactief afval opgeborgen wordt. Zout is plastisch en beweegt bij WIPP 7,5 tot 15 centimeter per jaar en sluit zo als het ware vanzelf de vaten af van de omgeving. Terughalen van de vaten is dan vrijwel onmogelijk.
De berging in WIPP verliep tot 14 februari 2014 vrijwel zonder problemen. Toen is er namelijk een kleine dosis plutonium en americium gemeten in de omgeving van de opslagmijn. Op 1 mei 2014 waren werknemers in beschermende kledij voor het eerst in de mijn bij de vaten die recentelijk waren opgeborgen, maar ze hebben de bron van de lozing niet ontdekt. Dat gebeurde pas in maart 2015.
Filters hadden ervoor moeten zorgen dat er geen plutonium naar buiten kon komen, maar die hebben het niet gedaan. De filters worden vervangen. In laboratoria vindt onderzoek plaats naar methoden om de radioactieve stoffen en zout te scheiden en zo de mijngangen weer goed bruikbaar te maken. Daarom kan de berging op z’n vroegst over een jaar of twee weer starten.
Gezien deze gebeurtenissen staat de regering van New Mexico een geplande uitbreiding van WIPP met ook radioactief afval van kerncentrales niet toe. Daarmee komt de eindberging van alle soorten radioactief afval in de VS weer op de agenda.
Bronnen:
http://www.cardnm.org/backfrm_a.html
http://www.wipp.energy.gov/wipprecovery/recovery.html