Publicatie Laka-bibliotheek:
Nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland - Inventarisatie en relatie met publieke belangen
| Auteur | Technopolis group |
 |
1-01-0-00-114.pdf |
| Datum | juli 2016 |
| Classificatie | 1.01.0.00/114 (ALGEMEEN) |
| Voorkant | 
|
Uit de publicatie:
18 juli 2016
Nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland
Inventarisatie en relatie met publieke belangen
Samenvatting
Deze studie dient twee doelen. De eerste is het in kaart brengen van de nucleaire kennisinfrastructuur,
omdat de kennis daarover fragmentarisch voorhanden is. Een tweede doelstelling van de studie is het
inzichtelijk maken van de economische en publieke belangen die er met (het in stand houden van) de
nucleaire kennisinfrastructuur gemoeid zijn. De voorliggende studie wordt door het Kabinet als input
gebruikt bij het formuleren van een visie en strategie op de toekomst van de nucleaire
kennisinfrastructuur in Nederland.
Voor deze studie is de nucleaire kennisinfrastructuur als volgt afgebakend:
• Onderzoek en ontwikkeling waarbij radioactiviteit (ioniserende straling) een rol speelt (actieve
ontwikkelaars). Geen fundamenteel onderzoek naar deeltjesfysica of plasmafysica, geen pure
toepassingen zonder R&D (passieve gebruikers).
• Zowel de harde infrastructuur (faciliteiten, fysieke entiteiten) als de mensen die aan onderzoek en
ontwikkeling doen (de organisatorische entiteiten).
• Alleen publieke organisaties of private organisaties met een duidelijk publieke component.
Binnen de scope van dit onderzoek zijn als nucleaire kennisinfrastructuur diverse installaties of
organisaties (entiteiten) geïdentificeerd. Ze zijn op de kaart hieronder weergegeven.
Groningen:
RUG/KVI
Amsterdam: UMCG
VUmc/BV Cyclotron VU
UvA/WZI Petten:
AMC/NVRO NRG/HFR/DIVA
AvL-NKI JRC-IET
Nikhef Mallinckrodt
Den Haag: Alkmaar:
ANVS Pallas
BuZa Cyclotron MCA Almelo:
EZ URENCO/DIVA
I&M ETC
VWS
OCW Nijmegen:
Radboud Umc/NVVC
Delft: Radboud Translational Medicine (RTM)
TU Delft HOR/RID/DIVA
NCSV/NCS
Bilthoven:
VSL
RIVM
HollandPTC
Borssele: Eindhoven:
KCB/EPZ Cyclotron AccTec BV
COVRA
Rotterdam:
ErasmusMC/NVNG
Cyclotron Rotterdam
De nucleaire sector in Nederland is divers en zeker meer dan kernenergie alleen. Het omvat
verschillende domeinen, de belangrijkste vier domeinen zijn:
• Medisch: werkzaamheden op het gebied van diagnostiek en therapie met behulp van medische
radio-isotopen;
• Materiaalkunde: werkzaamheden op het gebied van nieuwe of verbeterde materialen,
materiaalkarakterisering of materiaaltests voor diverse toepassingen;
• Energie: werkzaamheden op het gebied van kernenergie, nieuwe reactoren en reactorprocessen
in kerncentrales;
• Omgang met nucleaire materialen en faciliteiten: onderzoek en diensten op het gebied van
stralingshygiëne/-bescherming, afvalverwerking en (eind)berging.
De nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland ondersteunt verschillende publieke belangen. In het
domein energie gaat het om duurzaamheid (CO2-arm) en een betrouwbare energievoorziening, in het
domein medisch om volksgezondheid en (patiënt)veiligheid, in het domein materialen om veiligheid
en duurzaamheid en in het domein omgang om volksgezondheid, een leefbaar milieu, veiligheid en
vrede.
Naast de genoemde maatschappelijke belangen spelen ook economische belangen een rol: de
kennisinfrastructuur en de daaraan verbonden organisaties bieden werkgelegenheid aan circa 3100
FTE en zetten jaarlijks circa een miljard euro om. Deze bedragen zijn vanwege de beperkte beschikbare
(openbare) gegevens een inschatting. Buiten ons onderzoek viel een veel grotere groep gebruikers van
nucleaire producten en faciliteiten (denk bijvoorbeeld aan medische beeldvorming door middel van
MRI-scans, inspecties van materialen, of bestraling van voedingsmiddelen): Nederland kent ruim
1000 organisaties die radioactieve materialen hanteren (en als zodanig gemeld zijn bij de ANVS).
In onderstaande matrix zijn de belangrijkste sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van de
nucleaire kennisinfrastructuur weergegeven.
Sterktes Zwaktes
• Nagenoeg de hele keten is aanwezig in Nederland met • Dunne keten met enkele spelers; kwetsbaarheid van de
verschillende organisaties die (internationaal) een keten (met name energie, minder in medisch)
vooraanstaande positie hebben • Fragmentatie van kennisgebieden, overzicht over geheel
• Goede samenwerking tussen organisaties in de keten ontbreekt
• Hoge kwaliteit wetenschappelijk onderzoek en state-of-the • Onduidelijk toekomstig overheidsbeleid t.a.v. cruciale
art onderzoeksfaciliteiten elementen van de nucleaire kennisinfrastructuur
• Sterke positie op terrein van medische isotopen en
nucleaire geneeskunde
• Goede inbedding in internationale organisaties en
samenwerkingsverbanden
• Verantwoord afvalbeleid en een ontmantelingsfonds
Kansen Bedreigingen
• Continueren sterke positie in medische domein en • Gebrek aan coördinatie op het medische domein:
ontwikkelen nieuwe toepassingen overbodige investeringen en inefficiëntie in het systeem
• Ontwikkeling nieuwe reactortechnologieën (bijvoorbeeld • Vergrijzing werknemers, verdwijnen kennis
gesmoltenzoutreactoren) als bron voor duurzame
energievoorziening • Verdwijnen kennis stralingsbescherming
• Weinig transparantie over kosten en gebrek aan
• Niche in ontmantelingsindustrie: bewerken en recyclen van marktwerking: leidt mogelijk tot inefficiëntie en
radioactief besmette materialen uit voormalige nucleaire discontinuïteit productie medische isotopen
installaties
• Groeiende markt van stabiele isotopen voor de • Afhankelijkheid van buitenlandse kennis, technologie en
halfgeleiderindustrie leveranciers
Nederland is ondertekenaar van een reeks verdragen en deelnemer in internationale verbanden die
leiden tot verplichtingen ten aanzien van de nucleaire kennisinfrastructuur. Deze verplichtingen zijn
grotendeels van toepassing op het domein omgang en betreffen wet- en regelgeving, controle en
toezicht, veiligheid en beveiliging, en stralingshygiëne.