Productie van medische isotopen zonder kernreactor

Vrijwel alle medische isotopen werden ooit gemaakt met cyclotrons (versnellers) totdat deze veilige en decentrale wijze van isotopenproductie het in de jaren vijftig van de vorige eeuw moest aflegggen door het gratis beschikbaar komen van isotopen geproduceerd met reactoren. Op die manier werd de decentrale productie weg geconcurreerd en bleven er een aantal monopolisten over.
Vanaf 2007 hadden ziekenhuizen wereldwijd te maken met met ernstige tekorten aan medische radioisotopen. De belangrijkste onderzoeksreactoren die deze isotopen leveren kampten met serieuze ouderdoms gebreken. Maar zijn reactoren wel nodig voor de productie van die medische isotopen?
Een van haar aandachtsvelden van Laka is de vermeende noodzakelijkheid van de productie van medische isotopen door kernreactoren. In mei 2010 publiceerde ze het onderzoeksrapport "Medical Radioisotope Production Without A Nuclear Reactor" waarin aangetoond werd dat medische isotopen ook op een andere manier dan met een reactor geproduceerd kunnen worden; namelijk door deeltjesversnellers (cyclotrons en linacs). En dat door de decentrale productie de leveringszekerheid juist zal toenemen. Al in juni 2000(!) toen de sluiting van de Nederlandse productie-reactor HFR ook al dreigde, toonde Laka in een fact-sheet aan dat de belangrijkste isotoop (technetium-99m) ook zonder een reactor gemaakt kon worden.

Het rapport uit oktober 2014:
De toekomst van medische isotopenproductie in Nederland: Pallasreactor of deeltjesversnellers?
In juni 2014 stuurde NRG samen met de Stichting Voorbereiding Pallas een notitie naar de Tweede Kamer over de belangrijke rol die reactoren zullen blijven houden voor de productie van medische isotopen. Als antwoord daar op, maar ook in verband met de problemen met de HFR stuurde Laka (in samenwerking met Greenpeace) de eind oktober 2014 een nieuw rapport naar de Kamerleden en de leden van de Provinciale Staten in Noord-Holland.
Het rapport "De toekomst van medische isotopenproductie in Nederland: Pallasreactor of deeltjesversnellers?" weerlegt de vaak zeer discutabele aannames in het NRG/Pallas rapport. Het gaat in op de marktontwikkelingen, maar ook op de technische ontwikkelingen.
De conclusie is duidelijk:
Al de beschreven dynamische ontwikkelingen in de isotopenmarkt roepen vragen op over nut en noodzaak van de Pallas-reactor, die op zijn vroegst in 2025 in bedrijf zal komen en honderden miljoenen euro's kost om te bouwen. Gelet op de marktprognoses en de toekomstvisie van de OESO lijkt het niet aannemelijk dat de Pallas winstgevend gaat worden uit de verkoop van Technetium. Het is daarom van groot belang om serieus te gaan onderzoeken wat deeltjesversnellers kunnen betekenen voor toekomstige isotopenproductie in Nederland en daarbuiten. Mocht het Pallas-project op termijn inderdaad falen, dan is er kostbare tijd verloren gegaan voor de ontwikkeling van isotopenproductie met deeltjesversnellers. Nederland heeft dan al die tijd een subsidie slurpende reactorindustrie op de been gehouden voor het najagen van een illusie.
Download het rapport (pdf, 16 bladzijden)

Het rapport uit april 2013:
De Pallas Business case - tussen droom en werkelijkheid
Volgens een nieuw onderzoeksrapport van de stichting Laka (april 2013) is de business case van de nieuwe Pallas reactor onrealistisch en ingegeven door wensdenken. Deze kernreactor moet de huidige Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten gaan vervangen. Anders dan voorheen ligt bij de Pallas de nadruk niet op kernonderzoek, maar op de productie van medische isotopen. Dat aandeel moet volgens de NRG, de huidige exploitant van de HFR en die van de mogelijk toekomstige reactor, in 2030 rond de 70% zijn. Voor de resterende 30% moet NRG haar winst gaan halen uit commercieel kernonderzoek.
Er gaat geen publiek geld naar toe, wordt ons verzekerd. Nu al is er in totaal wordt er 80 miljoen ingestoken door Rijk en Provincie voor Fase 1: ontwerp, aanbesteding en vergunningverlening. Een lening, officieel. De bouwkosten worden dan geschat op minstens 600 miljoen. Een eerdere aanbesteding werd afgebroken wegens gebrek aan geld. Als opstartdatum van Pallas wordt nu 2023 genoemd.
De business case voor de Pallas wordt dus vooral bepaald door de toekomstige vraag naar medische isotopen van reactoren, de marktprognose vanaf 2023. Tegen die tijd, zo kan op basis van de huidige veranderingen in de markt van medische isotopen worden vastgesteld, zal de huidige dominante beeldvormende techniek SPECT het hebben afgelegd tegen de nu sterk opkomende beeldvormende techniek PET. SPECT maakt voornamelijk gebruik van reactorisotopen, terwijl PET uitsluitend isotopen gebruikt die afkomstig zijn van cyclotrons.
Volgens Laka is de business case voor de Pallas reactor gebaseerd op onrealistische positieve aannames en concludeert dan ook dat de Pallas niet de aanvoer van medische isotopen maar de toekomst van kernenergie in Nederland veilig moet stellen.

Download het rapport (pdf, 40 bladzijden)
Lees hier de samenvatting (pdf, 2 bladzijden)
Lees ook het persbericht van 15 april over het stilleggen van de HFR en de consequencies van het feit dat dit niet tot een tekort van medische isotopen leidt.

Het rapport uit mei 2010:
Medical Radioisotope Production Without A Nuclear Reactor
Volgens dit onderzoeksrapport gepubliceerd door Stichting Laka in mei 2010 is het mogelijk om de isotopen te produceren met versnellers. Dat is goedkoper, decentraal en dus niet afhankelijk van een klein aantal productie-reactoren, waardoor de aanvoer veel meer gegarandeerd is. Daarbij komt dat het afval veel minder radioactief is (en minder lang), en zijn een aantal inherente problemen van kernreactoren (c.q. kernenergie) niet aanwezig. Zo is er geen proliferatiegevaar omdat er geen hoogverrijkt uranium nodig is en zijn de veiligheidsproblemen veel geringer.
Ook is het noodzakelijk om om te schakelen naar een duurzame energiehuishouding waarin kernenergie geen plaats heeft en zonder reactoren die voor de productie van medische isotopen gebruikt worden is dat eenvoudiger.
In het rapport worden ontwikkelingen in de medische wereld beschreven die van invloed zijn voor het gebruik van radioisotopen en wordt nauwkeurig onderzocht wat de alternatieven zijn voor de isotopen die nu in een kernreactor geproduceerd worden.
Dit rapport was instrumenteel om scheurtjes te laten ontstaan in de maatschappelijke consensus dat kernreactoren daarvoor noodzakelijk zijn.
Het journalistiek onderzoeksprogramma Argos heeft zaterdag 22 mei een reportage over de uitkomsten van het rapport, die via de website van Argos te beluisteren is.
Hier is het hele Engelstalige rapport te downloaden (38 blz, 800kb)
Een verkorte versie in het Nederlands (12 blz) is hier beschikbaar