Innovatieve ontwikkelingen in de productie van medische isotopen zonder kernreactor gaan de markt voor beeldvormende diagnostiek en radiotherapie volledig veranderen. Een deel van deze ontwikkelingen staat beschreven in een rapport van stichting Laka dat vandaag verschijnt.
Laka pleit al jaren voor de productie van medische isotopen zonder kernreactor. Dat heeft vele voordelen: een minimale hoeveelheid radioactief afval, decentrale productie en grotere leveringszekerheid, een kleiner proliferatierisico en de mogelijkheid van inzet op gerichte toepassingen. Daarnaast is isotopenproductie zonder kernreactor ook nog eens aanzienlijk goedkoper. In het rapport gaat Laka ook kort in op een recente publicatie van het RIVM waarin de recente ontwikkelingen ontbreken en waarin innovatie lijkt te worden gebagatelliseerd.
Stichting Laka publiceert vandaag “Innovatie in medische isotopenproductie zonder kernreactor”, een nieuw overzicht van medische isotopen. Met het nieuwe rapport besteedt Laka aandacht aan ontwikkelingen op het gebied van deeltjesversnellers en de radio-isotopen die dat oplevert. Belangrijke recente mijlpaal hierbij is de recente Canadese goedkeuring van productie van medisch technetium met een cyclotron.
Met het rapport maakt Laka duidelijk dat er definitief geen nieuwe kernreactor nodig is voor de productie van medische isotopen. De recente ontwikkelingen laten zien dat een nieuwe kernreactor innovatie juist belemmert.
De in Petten geplande Pallas-kernreactor heeft geen sluitende business case voor de productie van diagnostische isotopen. Toch blijven de regionale en landelijke overheid aansturen op de komst van een nieuwe kernreactor. Volgens het RIVM is een nieuwe kernreactor nodig om de leveringszekerheid voor therapeutische isotopen veilig te stellen. Het RIVM vreest voor “zorgwekkende tekorten op de markt”, en dat de productie van therapeutische reactorisotopen als lutetium en actinium in gevaar zou kunnen komen. Maar de zorgen over mogelijke tekorten, de komende tien jaar, lijken onterecht.
Voor radiotherapie is Lutetium-177 is de belangrijkste betastraler en actinium-225 de belangrijkste alfastraler. Een deel van de betastralers zal het komende decennium worden vervangen door effectievere alfastralers. Alfa- en betastralers komen momenteel vooral uit kernreactoren. Bij het RIVM leeft het idee dat er voor deze isotopen alleen leveringszekerheid is met de bouw van een kernreactor.
Het klopt dat de huidige productie van lutetium en actinium met versnellers niet opweegt tegen de productie met kernreactoren. Maar daar draait het de komende veertig jaar -de levensduur van een kernreactor- niet om. Het gaat erom dat de innovatie in de ontwikkeling van nieuwe beta- en alfastralers vooral te vinden is bij niet-reactor technologie. Zo zijn er nieuwe klassen betastralers die gebruikt worden bij behandelingen waarin diagnostiek en therapie zijn samengebracht in één ‘real time’ sessie. Deze behandeltechnieken zijn nu in opkomst en presteren beter dan de huidige technieken op basis van kernreactorisotopen. Ook belasten ze patiënten minder.
Nederland moet lering trekken uit Canada. Door aanhoudende crises in de aanvoer van kernreactorisotopen besloot Canada in 2009 om over te stappen naar isotopenproductie met deeltjesversnellers. In plaats van centrale productie met een kernreactor, koos Canada er voor om aan te sluiten bij bestaande infrastructuur van lokale en regionale centra met cyclotrons. Die zijn – ook in Nederland - vooral in de jaren negentig ontstaan door de opmars van de medisch-beeldvormende techniek PET. Deze techniek wint steeds meer terrein op SPECT, de beeldtechniek op basis van reactorisotopen. Cyclotrons leveren zowel PET- als SPECT-isotopen. Behalve isotopen voor de diagnostiek leveren ze ook hoogwaardige therapeutische isotopen met veel lager energieverbruik en afvalproductie dan kernreactoren.
De productie van medische isotopen zonder kernreactor heeft vele voordelen: een minimale hoeveelheid radioactief afval, decentrale productie en grotere leveringszekerheid, een kleiner proliferatierisico en de mogelijkheid van inzet op gerichte toepassingen. Daarnaast is isotopenproductie zonder kernreactor ook nog eens aanzienlijk goedkoper.
Eerdere publicaties over medische isotopen en over de geplande Pallasreactor zijn te vinden op de pagina over medische isotopen