Gepubliceerd in: RAVAGE #15, 22 november 2002
 

Het sprookje van de veilige reactor

Nadat onlangs bekend werd gemaakt dat de Hoge Flux Reactor in Petten onveilig is, is de lokale bevolking verder onder druk komen te staan. Deze onrust is voorlopig niet geluwd. Ook de raadsvergadering van de gemeente Zijpe, waartoe Petten behoort, heeft daar niets aan veranderd.
Eind september ontstond er grote onrust naar aanleiding van een onthullende televisiereportage van Reporter. Daarin leggen ex-werknemers van de Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten uit dat er een fout zit in het primaire koelsysteem van de reactor. Als er een breuk zou ontstaan in de inlaatleiding van dit koelsysteem zou er geen veiligheidssyteem zijn om de gevolgen hiervan op te vangen. De reactorkern zou dan binnen 90 seconden droogvallen en gaan smelten, waardoor er een kernramp optreedt.
Schokkend feit hierbij was dat dit mogelijke scenario al in 1984 was ontdekt door de kerntechnicus en ex-medewerker Veldman van het toenmalige ECN. Al die tijd werd dit zogenaamde Veldmanscenario intern gehouden. Pas sinds kort is de controlerende instantie, de Kernfysische Dienst (KFD) van VROM, op de hoogte van een intern ECN rapport uit 1992, die het risico van het Veldmanscenario onderschrijft.
Na de onthulling van en uitleg over het Veldmanscenario in de uitzending van Reporter schetst de Utrechtse hoogleraar Cees Andriesse een scenario dat volgens hem onherroepelijk volgt op het scenario van Veldman: een kernexplosie die vergelijkbaar is met een kracht van de atoombom op Nagasaki. Ook na gesprekken met medewerkers van de KFD blijft Andriesse bij zijn mening, die ook wordt gedeeld door Hans Slieker en Paul Schaap van het Meldpunt Nucleaire Veiligheid Noord Holland.

Tikkende tijdbom
In de opmaat naar de bijzondere gemeenteraadsvergadering van de gemeente Zijpe over de Hoge Flux Reactor op woensdag 13 november, brengt dit meldpunt een persbericht naar buiten met de niet mis te verstane kop: "Kernexplosie gaat in de doofpot".

Op 15 oktober dienden Schaap en Slieker bij de Kernfysische Dienst berekeningen in over een mogelijke kernexplosie bij de HFR. Ze werden ontvangen door directeur Knaap en een team van vier reactor-ingenieurs/inspecteurs. "Na ruim vier uur praten", zegt Schaap, "had men nog geen gat in onze berekeningen kunnen schieten. Afgesproken werd om, gezien de ernst van de situatie, zo snel mogelijk op onze berekeningen te reageren. Tot onze verbazing dacht men hier toch wel drie weken voor nodig te hebben."
Nu, vier weken later, blijkt dat de KFD ondanks gedane beloftes nog niets met de berekeningen heeft gedaan. Schaap: "Bij navraag meldde directeur Knaap het te druk te hebben gehad, omdat ook het reguliere werk door moest gaan. En dit terwijl er een tikkende tijdbom in de duinen bij Petten ligt."
Volgens oud-wachtchef Hans Slieker is het immoreel dat de KFD zo met de nucleaire veiligheid in Nederland omspringt. "Als je weet dat er een kans bestaat dat de kernreactor smelt of zelfs explodeert, dan heb je als inspectiedienst toch de taak om onmiddellijk in te grijpen. Risico's met kernreactoren, hoe klein ook, mag je absoluut niet lopen."
Slieker vindt het verbijsterend en ook niet uit te leggen het de KFD niet ingrijpt. Daarnaast verbaast het hem dat deze overheidsdienst nog steeds overtredingen van de veiligheidsregels niet opmerkt of gedoogt. "Wanneer heeft nu iemand in Den Haag werkelijk eens de moed om in te grijpen of moeten we eerst weer door een ramp worden getroffen."

Stillen
De raadsvergadering van 13 november jl. trok veel publiek. Niet alleen uit de gemeente Zijpe zelf, maar ook uit naburige gemeentes en daarbuiten. Omdat de publieke tribune te vol was, moesten tientallen mensen de bijeenkomst volgen op een scherm in de hal van het gemeentehuis. Er bleken ook veel stillen van de politie aanwezig. Blijkbaar is burgemeester Van Apeldoorn bang voor ongeregeldheden. Staatssecretaris Van Geel (VROM), de top van de Nuclear Research Group (NRG, kernenergiedeel van het ECN) en de KFD waren opgetrommeld om de bevolking gerust te stellen.
Twaalf insprekers mochten elk twee minuten het woord voeren naar aanleiding van hun schriftelijk ingebrachte vragen en verklaringen. Slieker legde uit dat zich, in de 33 jaar dat hij werkzaam is geweest bij de HFR, talloze incidenten hebben voorgedaan door het niet opvolgen van de veiligheidsvoorschriften. Ook na inspecties werden er veiligheidsvoorschriften overtreden.
Hij ging uitgebreid in op het onderhoud dat hij had met de KFD. Volgens hem is de Kernfysische Dienst door het management van de HFR op het verkeerde been gezet en hiermee ook staatssecretaris Van Geel. Slechts 7 van de 64 vragen die de Vaste Kamercommissie voor VROM in oktober stelde blijken door Van Geel juist te zijn beantwoord. "We worden collectief in de maling genomen", zo sloot Slieker zijn inspreektijd af.
De burgemeester van het naburige Bergen vroeg zich af of het management van de HFR niet teveel invloed heeft op het beleid van Van Geel. Hij plaatste vraagtekens bij de onafhankelijkheid van het onderzoek naar de veiligheid van de HFR. Op een werknemer van de HFR na, spraken alle insprekers hun bezorgdheid uit over de veiligheid van de reactor in Petten.

Weggevaagd
Namens stichting Laka stelde Henk van de Keur een aantal technische vragen die in de Kamer niet (goed) werden beantwoord.
Ook oud-anti Kalkaractivist Louw van den Bos, optredend namens 'Burgerforum voor Democratie', was uit de Achterhoek overgekomen om het woord te voeren. Hij wees de raad van Zijpe en de aanwezige staatssecretaris erop dat de geschiedenis van het dorp leert dat in het verleden "de ogen en portemonnee pas open gingen als de ramp zich reeds voltrokken had."
Volgens klokkenluiders Hans Slieker en Paul Schaap zal Petten na een grote atoomexplosie nooit meer uit zijn as herrijzen: "De duinen zullen worden weggevaagd, het water heeft vrij baan." Zo'n explosie zal het allerlaatste uur van Petten en een groot deel van de provincie Noord-Holland betekenen.Daarom verzocht Van den Bos de raad om afkeurende moties naar Den Haag te versturen en vroeg hij de staatssecretaris eindelijk eens serieus met de klokkenluiders in discussie te gaan en deze niet te ontwijken zoals hij eerder tijdens een commissievergadering op het Binnenhof in Den Haag heeft kunnen vaststellen.

Onderzoek
Staatssecretaris Van Geel wuifde de bezwaren van de hand. Het scenario van Andriesse acht hij niet realistisch. Om aan alle twijfel een einde te maken stelde hij een internationaal onderzoek voor naast het nog lopende onderzoek van de Kernfysische dienst. Dat nieuwe onderzoek, uitgevoerd door een forum van experts, moet zo snel mogelijk plaatsvinden en voor het einde van het jaar zijn afgerond. In die onderzoekscommissie zullen naast Andriesse, de KFD en 'onafhankelijke' buitenlandse experts, gelieerd met het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA), plaatsnemen.
Van Apeldoorn, Van Geel, interim-directeur Ten Wolde (NRG) en directeur Knaap (KFD) bezweerden tijdens de raadsvergadering voortdurend dat de veiligheid niet in het geding is. De fractievoorzitters van de Burgerkiesvereniging, het CDA, de PvdA en de VVD waren het daar roerend mee eens en spoorden het NRG aan meer werk te maken van hun PR.
Vervolgens berichtte het ANP dat de inwoners van Zijpe tijdens de openbare raadsvergadering gerustgesteld zouden zijn over de kernreactor in Petten. Klinkklare nonsens. Op de publieke tribune werd tot het einde van de vergadering voortdurend gemord. "Het zijn hielenlikkers", zei een oma uit Schagen me op de publieke tribune. "Ze moeten het hele zootje ontslaan!", merkte iemand anders schamper op.

Na afloop van de bijeenkomst werd in de wandelgangen duidelijk dat burgemeester Van Apeldoorn voorstander is van een openbaar debat over de kernreactor, maar dat Van Geel daar niets van wil weten. En zo blijft het sprookje van de veilige kernreactor in Petten de gemoederen bezig houden.
 

Stichting Laka
22-11-2002