Persbericht 12 januari
2000
KERNAFVAL EN ETHIEK GAAN NIET SAMEN
Productie en opslag van kernafval is ethisch niet te rechtvaardigen en strijdig met duurzame ontwikkeling. Dat pleit voor stoppen met kernenergie. Bovengrondse terughaalbare opslag van het al geproduceerde kernafval is het minst slechte alternatief. Het wantrouwen in overheidsplannen kan misschien doorbroken worden via een dialoog waarin de verschillende partijen gelijkwaardig zijn, ook financieel. Dat zijn de belangrijkste conclusies van het rapport "Kernafval en kernethiek", dat Herman Damveld (zelfstandig onderzoeker en publicist) en Robert Jan van den Berg (Stichting Laka) in opdracht van de door de regering ingestelde Commissie Opberging Radioactief Afval (CORA) hebben geschreven. De CORA studeert op opslag van kernafval ondergronds (zoutkoepels of kleilagen) of bovengronds gedurende bijvoorbeeld 300 jaar. De CORA zal over een half jaar met een voorstel komen voor de verdere gang van za-ken.
Bij de opslag van radioactief afval
gaat het om keuzes voor de toekomst, om ethische vragen. Die behandelen
we met behulp van wat we rechtvaardigheidsethiek noemen. Het gaat hier
om 'kernethiek', een bundel elementaire ethische standaards, om waarden
die voor de gehele mensheid op alle plaatsen en elk moment kunnen gelden.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is daar één
van de beste voorbeelden van. Op grond van deze rechtvaardigheidsethiek
zouden toekomstige mensen evengoed af moeten zijn als de huidige mensen
en moeten we hun keuzemogelijkheden niet in gevaar brengen.
Vanuit dit ethische uitgangspunt is
dan de vraag: is de produc-tie en opslag van kernafval te rechtvaardigen?
Wij vinden van niet. Het kernafval-probleem is wereldwijd namelijk niet
opgelost. De modellen waarmee men toekomstige gevolgen berekent zijn omgeven
door vele onzekerheden, zodat de opslag een wissel trekt op de toekomst.
Soms noemt men kernenergie gerechtvaardigd
omdat hiermee het broeikaseffect zou kunnen worden voorkomen. In plaats
van het broeikaseffect erven toekomstige generaties dan kernafval. Maar
ook in de visie van internationale organisaties als het Internationale
Atoomenergie Agentschap te Wenen daalt de CO2-uitstoot zelfs niet bij een
forse toename van het aantal kerncentrales. Kernenergie is daarom geen
remedie voor het broeikaseffect.
Productie van kernafval wordt in overeenstemming
met duurzaamheid genoemd, omdat het om kleine hoeveelheden afval zou gaan.
Daarbij moeten we bedenken dat een kleine hoeveelheid op zich weinig zegt.
Bij het ongeluk met de kerncentrale te Tsjernobyl in 1986 kwam in totaal
50 kilo cesium, strontium en plutonium vrij. Toch zorgde deze 'kleine hoeveelheid'
voor omvangrijke besmetting van de omgeving tot in West-Europa.
We onderscheiden veertien factoren
die een rol spelen in de beoordeling van risico's van kernafval door de
bevolking. De belangrijkste zijn: vermijdbaarheid, controleerbaarheid en
wantrouwen in de overheid. Vermijdbaarheid houdt een pleidooi in voor stoppen
met kernenergie: het is op dat moment immers bekend om welke onvermijdelijke
hoeveelheden het gaat die opgeslagen moeten worden. Controleerbaarheid
kan inhoud krijgen door bovengrondse terughaalbare opslag waar men altijd
bij kan. Wantrouwen in de over-heid beïnvloedt de discussie over het
afvalprobleem sterk. Een dialoog kan daaraan tegemoet komen.
Een discussie over opslag van de niet
meer te vermijden hoeveelheid kernafval moet aan minstens twee voorwaarden
voldoen: ethische en maatschappelijke factoren moeten een volwaardige rol
spelen in de discussie en degenen die kritisch staan tegenover de opslag
moeten fondsen krijgen om hun standpunt nader te onderbouwen.
Tot nu toe lag de nadruk teveel op
technische kwesties als proefboringen en het aanleggen van een mijn in
zoutkoepels of kleilagen. Ook financieel was er geen gelijkwaardigheid.
Herman Damveld
Stichting Laka (Robert Jan van den Berg)
Selwerderdwarstraat 18
Ketelhuisplein 43
9717 GN Groningen
1054 RD Amsterdam
Tel/fax: 050-3125612
Tel: 020-6168294; fax: 020-6892179
E-mail: h.damveld@hetnet.nl
E-mail: laka@laka.antenna.nl